راهنمای کامل کاشت بذر آفتابگردان: از بذر تا برداشت
کشت موفق آفتابگردان نیازمند برنامه‌ریزی دقیق در هر مرحله است. این راهنما به صورت عملی، مراحل اصلی را پوشش می‌دهد:
مرحله اول: پیش از کاشت و آماده‌سازی زمین
| گام | اقدام ضروری | نکات فنی |
| ۱. انتخاب بذر | استفاده از بذر هیبرید و گواهی‌شده. | انتخاب رقم باید بر اساس شرایط اقلیمی (زودرس برای مناطق با فصل رشد کوتاه) و هدف کشت (روغنی یا آجیلی) انجام شود. |
| ۲. آزمون خاک | تحلیل دقیق خاک مزرعه. | برای تعیین دقیق میزان کودهای فسفر، پتاسیم و ریزمغذی‌های مورد نیاز (به ویژه بُر و روی) ضروری است. |
| ۳. آماده‌سازی بستر | شخم عمیق و دیسک زنی. | شخم عمیق (۳۰ تا ۳۵ سانتی‌متر) در پاییز یا اوایل زمستان برای ذخیره رطوبت و تسهیل رشد ریشه. قبل از کاشت، زمین باید کاملاً مسطح و عاری از کلوخ باشد. |
| ۴. کوددهی پایه | افزودن کودهای فسفره، پتاسه و بخشی از نیتروژن. | این کودها باید قبل از دیسک زنی در عمق مناسب با خاک مخلوط شوند تا در دسترس ریشه‌ها قرار گیرند. |
مرحله دوم: کاشت بذر
| گام | اقدام ضروری | نکات فنی |
| ۱. زمان کاشت | کاشت پس از رفع خطر سرمای بهاره و رسیدن دمای خاک به ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد. | تأخیر در کاشت، زمان رسیدگی را به اواخر تابستان موکول می‌کند و ممکن است با بارندگی‌های پاییزه و کاهش کیفیت دانه مواجه شوید. |
| ۲. ضدعفونی بذر | تیمار بذر با قارچ‌کش‌ها. | برای جلوگیری از بیماری‌های بذر زاد و خاک زاد (مانند پوسیدگی طوقه و ریشه) ضروری است. |
| ۳. استفاده از بذرکار | کاشت با دستگاه بذرکار پنوماتیک (دقیق‌کار) | استفاده از بذرکار به دقت تراکم بوته کمک کرده و هدر رفت بذر را کاهش می‌دهد. |
| ۴. عمق و فاصله | عمق کاشت ۳ تا ۵ سانتی‌متر و تراکم بوته مناسب. | تراکم ایده‌آل: ۴۰ تا ۶۰ هزار بوته در هکتار (بسته به رقم و نوع). عمق بیشتر در خاک‌های شنی و عمیق‌تر در خاک‌های لومی انجام می‌شود. |
مرحله سوم: داشت و نگهداری
| گام | اقدام ضروری | نکات فنی |
| ۱. کنترل علف هرز | مدیریت شیمیایی و مکانیکی. | استفاده از علف‌کش‌های پیش‌رویشی بعد از کاشت یا قبل از رشد آفتابگردان. در مراحل اولیه رشد، وجین مکانیکی نیز می‌تواند انجام شود. |
| ۲. آبیاری | آبیاری در دوره‌های حیاتی. | حیاتی‌ترین مراحل آبیاری: تشکیل غنچه/طبق و پر شدن مغز دانه. کمبود آب در این مراحل باعث کاهش شدید قطر طبق و وزن هزار دانه می‌شود. |
| ۳. کود سرک (نیتروژن) | افزودن باقیمانده نیتروژن در زمان مناسب. | معمولاً در مرحله ۴ تا ۸ برگی یا قبل از گلدهی، بقیه کود نیتروژن (به صورت سرک) مصرف می‌شود. |
| ۴. کنترل آفات و بیماری‌ها | پایش منظم مزرعه. | کنترل آفاتی مانند شته‌ها و کرم‌های برگ‌خوار. استفاده از قارچ‌کش‌ها در صورت مشاهده بیماری‌های قارچی مانند سفیدک یا زنگ. |
مرحله چهارم: برداشت
| گام | اقدام ضروری | نکات فنی |
| ۱. زمان مناسب برداشت | زمانی که رطوبت دانه به ۱۸ تا ۲۰ درصد رسیده و پشت طبق کاملاً زرد یا قهوه‌ای شده باشد. | در این مرحله، ۹۵% برگ‌ها خشک شده‌اند و دانه در حال جدا شدن از طبق است. برداشت زودهنگام باعث کاهش کیفیت روغن می‌شود. |
| ۲. برداشت دستی | قطع طبق‌ها با استفاده از چاقو یا داس. | رایج در مزارع کوچک یا ارقام آجیلی. طبق‌ها برای خشک شدن نهایی در آفتاب قرار داده می‌شوند. |
| ۳. برداشت مکانیزه | استفاده از کمباین با هد مخصوص آفتابگردان. | کمباین باید به درستی تنظیم شود تا کمترین آسیب به دانه‌ها وارد شود و میزان ریزش کاهش یابد. |
| ۴. خشک کردن و ذخیره‌سازی | کاهش رطوبت دانه تا ۹ تا ۱۰ درصد. | برای نگهداری طولانی‌مدت، دانه‌ها باید رطوبت بسیار پایینی داشته باشند تا از رشد قارچ‌ها و فساد جلوگیری شود. از خشک‌کن‌ها یا پهن کردن در فضای باز استفاده می‌شود. |
مرحله کلیدی: آفتابگردان برای جلوگیری از خودگرده‌افشانی و افزایش عملکرد، به زنبور عسل برای گرده‌افشانی نیاز دارد. استقرار کندو در مجاورت مزرعه، به افزایش قابل ملاحظه عملکرد کمک می‌کند.
