شرایط دقیق کشت آفتابگردان هیبرید (کشت مزرعه‌ای)
آفتابگردان گیاهی گرما دوست است و به سرما حساس است، اما در مراحل اولیه به تنش‌های محیطی مقاوم‌تر است.
۱. شرایط محیطی و خاک
| عامل | نیازهای کلیدی | توضیحات تکمیلی |
| دما | دمای ایده‌آل برای جوانه زنی: ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد. | آفتابگردان در دمای ۲- درجه سانتی‌گراد نیز جوانه می‌زند، اما رشد مطلوب در دمای بالا رخ می‌دهد. دمای بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد در زمان گلدهی، گرده‌افشانی را مختل می‌کند. |
| نور | آفتاب کامل (حداقل ۶ تا ۸ ساعت نور مستقیم). | این گیاه برای تشکیل طبق و پر شدن دانه به شدت به نور کامل و آفتاب زیاد نیاز دارد. |
| نوع خاک | خاک‌های عمیق، لومی یا شنی-لومی با زهکشی مناسب. | آفتابگردان به دلیل ریشه‌زایی عمیق، تحمل بالایی به خشکی دارد اما در خاک‌های سنگین یا باتلاقی عملکردش به شدت کاهش می‌یابد. |
| pH خاک | ۶ تا ۷.۵ (خنثی تا کمی اسیدی). | |
| شوری خاک | تحمل نسبی به شوری دارد، اما شوری بالا باعث کاهش عملکرد می‌شود. |
۲. زمان و روش کاشت
| مرحله کاشت | زمان مناسب کشت در ایران | جزئیات فنی |
| تاریخ کاشت | پس از رفع خطر سرمای بهاره و تثبیت دما. | مناطق معتدل و سردسیر: معمولاً اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت. مناطق گرمسیر: اواخر اسفند تا اوایل فروردین (کشت بهاره) یا مرداد (کشت تابستانه/دوم). |
| تراکم بوته (فاصله کاشت) | ۱ تا ۵ بوته در متر مربع (بسته به رقم و شرایط). | فاصله ردیف‌ها: ۵۰ تا ۷۵ سانتی‌متر. فاصله بوته‌ها روی ردیف: ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر (برای ارقام آجیلی) یا ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر (برای ارقام روغنی). |
| عمق کاشت | ۲ تا ۵ سانتی‌متر. | اگر خاک سبک (شنی) و رطوبت کافی نبود، عمق تا ۷ سانتی‌متر افزایش می‌یابد. |
۳. مدیریت آب (آبیاری)
آفتابگردان گیاهی کم توقع در زمینه آب است، اما در چند دوره حیاتی، آبیاری تأثیر مستقیمی بر عملکرد دارد:
مرحله جوانه زنی و استقرار: اولین آبیاری بسیار مهم است و به استقرار سریع گیاه کمک می‌کند.
مرحله تشکیل طبق (رأس): درست قبل از ظهور غنچه، اوج نیاز گیاه به آب است. کمبود آب در این مرحله، قطر طبق و تعداد دانه را به شدت کاهش می‌دهد.
مرحله گلدهی و پر شدن مغز دانه: این دوره، بحرانی‌ترین دوره از نظر نیاز آبی است. آبیاری منظم در این زمان، کیفیت و درصد روغن دانه را تضمین می‌کند.
نکته کلیدی: به طور کلی، آفتابگردان به ۳ تا ۵ نوبت آبیاری در طول فصل رشد نیاز دارد. در مناطق با کشت متراکم یا خاک‌های شنی، تعداد نوبت‌ها بیشتر می‌شود.
۴. مدیریت تغذیه (کوددهی)
نیاز کودی به آزمون خاک بستگی دارد، اما برنامه کودی زیر به صورت عمومی برای ارقام هیبرید اجرا می‌شود:
| عنصر غذایی | زمان مصرف | توصیه عمومی |
| فسفر و پتاسیم | قبل از کاشت (همراه با شخم) | به دلیل تحرک کم این عناصر در خاک، باید کاملاً با خاک مخلوط شوند تا در دسترس ریشه قرار گیرند. |
| نیتروژن (ازت) | بخش اول (۲۵٪): قبل از کاشت. بخش دوم (۷۵٪): در مرحله ۸ تا ۱۲ برگی (اوایل مرحله تشکیل طبق). | مصرف بیش از حد نیتروژن در زمان گلدهی باعث پرپشتی بیش از حد شاخ و برگ، خوابیدگی گیاه (ورس) و افزایش حساسیت به بیماری‌ها می‌شود. |
| عناصر ریزمغذی | در مراحل اولیه رشد به صورت محلول‌پاشی. | آفتابگردان به کمبود بُر و روی حساس است و باید در برنامه کودی به این عناصر توجه شود. |
۵. کنترل آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز
| مشکل | مدیریت |
| علف‌های هرز | کنترل شیمیایی (سموم پیش‌رویشی) قبل از کاشت، و کنترل مکانیکی در مراحل اولیه رشد گیاه بسیار حیاتی است، زیرا علف‌های هرز به شدت بر عملکرد آفتابگردان تأثیر منفی می‌گذارند. |
| بیماری‌ها | رایج‌ترین بیماری‌ها سفیدک سطحی و پژمردگی ورتیسیلیومی هستند. استفاده از بذرهای ضدعفونی شده و تناوب زراعی، مهم‌ترین اقدامات کنترلی هستند. |
| آفات | شته‌ها، کرم‌های برگ‌خوار و پرندگان (در زمان رسیدگی دانه). برای کنترل پرندگان، استفاده از مترسک، یا روش‌های دور کننده شیمیایی در مزارع کوچک رایج است. |
نکته پایانی: برای دست‌یابی به حداکثر پتانسیل ارقام هیبرید، انتخاب رقم مناسب بر اساس منطقه (زودرس، میان‌رس) و رعایت دقیق فواصل کاشت بسیار ضروری است.
