مقاله جامع: بذر کدو؛ طلای سبز خانواده کدوئیان
بذر کدو (Squash Seed) دانه‌ای است که از گیاهان متعلق به جنس Cucurbita و خانواده بزرگ کدوئیان (Cucurbitaceae) به دست می‌آید. این دانه نه تنها به عنوان یک نهاده اصلی در کشاورزی برای تولید میوه‌های متنوع استفاده می‌شود، بلکه به عنوان تخمه کدو، یکی از مغذی‌ترین و محبوب‌ترین آجیل‌های دنیا به شمار می‌رود.
۱. ابعاد زراعی: انواع بذر کدو برای کشت
در کشاورزی، بذرهای کدو بر اساس نوع میوه نهایی و هدف کشت به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
الف) بذر کدو حلوایی و کدو تنبل (C. maxima و C. moschata)
این بذرها برای تولید میوه‌های بزرگ و شیرین که مصرف غذایی دارند، استفاده می‌شوند. برخی ارقام این گروه دارای تخمه‌های بزرگ و پرمغز هستند که هدف اصلی کشت، تولید همین تخمه‌ها برای مصارف آجیلی است (مانند ارقام تخمه کدو مشهدی یا آجیلی).
ب) بذر کدو سبز (Zucchini) یا کدو خورشتی (C. pepo)
این بذرها برای تولید کدوهایی با دوره رشد سریع و مصرف تازه‌خوری (به صورت خوراک یا خورش) استفاده می‌شوند. ارقام هیبرید کدو سبز به دلیل عملکرد بالا، مقاومت به بیماری‌ها و یکنواختی میوه، بسیار پرطرفدار هستند.
ج) بذر کدو پوست کاغذی (Hulless Seeds)
این نوع از کدو (مانند کدو استایریایی) به طور اختصاصی برای تولید تخمه‌های فاقد پوسته چوبی سخت کشت می‌شوند. این تخمه‌ها سبز تیره، بسیار مغذی و آماده مصرف هستند و دیگر نیازی به شکستن پوست ندارند.
۲. نیازهای اکولوژیک و شرایط کشت
کدو گیاهی فصل گرم است و برای رشد به دمای بالا و نور کافی نیاز دارد:
| عامل | شرایط بهینه | اهمیت و توضیح |
| دما | دمای ایده‌آل رشد: ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد. | بذر کدو به سرما و یخبندان بسیار حساس است؛ بنابراین، کاشت باید پس از رفع کامل خطر سرما انجام شود. |
| خاک | خاک‌های لومی یا لومی-رسی، حاصلخیز و دارای زهکشی عالی. | خاک باید دارای مواد آلی کافی باشد. pH مناسب بین ۶ تا ۷.۵ است. |
| آبیاری | نیاز آبی متوسط تا زیاد، به ویژه در مراحل گلدهی و میوه‌دهی. | آبیاری منظم و کافی (به ویژه روش قطره‌ای) برای جلوگیری از ترک‌خوردگی میوه و پر شدن کامل مغز دانه حیاتی است. |
| کوددهی | نیاز بالا به پتاسیم و فسفر. | کوددهی متعادل نیتروژن، فسفر و پتاسیم برای رشد رویشی قوی و تولید میوه سنگین ضروری است. |
۳. ابعاد تغذیه‌ای: تخمه کدو به عنوان ابرغذا
مغز تخمه کدو، به‌ویژه کدو حلوایی، یکی از غنی‌ترین دانه‌ها از نظر ریزمغذی‌ها است.
الف) ترکیبات مغذی برجسته
| ترکیب | نقش در سلامت |
| روی (Zinc) | تقویت سیستم ایمنی، سلامت پوست و مو، و مهم‌تر از همه، حفظ سلامت پروستات در مردان. |
| منیزیم | کنترل فشار خون، حفظ سلامت استخوان و عملکرد عضلات و عصب. |
| اسیدهای چرب امگا ۶ | چربی‌های غیراشباع ضروری برای عملکرد مغز و کاهش التهاب. |
| فیبر بالا | کمک به سلامت دستگاه گوارش و تنظیم سطح قند خون. |
| فیتوسترول‌ها | ترکیباتی که به کاهش جذب کلسترول بد (LDL) در روده کمک می‌کنند. |
ب) فواید سلامتی خاص
سلامت قلب: منیزیم و آنتی‌اکسیدان‌ها به حفظ عملکرد طبیعی قلب و رگ‌ها کمک می‌کنند.
بهبود خواب: بذر کدو حاوی تریپتوفان است که پیش‌ساز سروتونین و ملاتونین (هورمون تنظیم خواب) محسوب می‌شود.
تأمین پروتئین: منبع عالی پروتئین گیاهی، به ویژه برای رژیم‌های گیاه‌خواری.
۴. بازار و چالش‌های تولید بذر کدو در ایران
بازار بذر کدو در ایران دو بخش اصلی دارد:
بخش زراعی: بیشتر بذرهای کدو سبز هیبرید و پربازده از منابع خارجی تأمین می‌شوند؛ این امر هزینه‌های تولید را افزایش داده است.
بخش آجیلی: تخمه کدو تولیدی در ایران (مانند مناطق خراسان) بسیار با کیفیت و بازارپسند است. چالش اصلی در این بخش، مدیریت آفات و بیماری‌ها و تأمین آب برای تولید محصول پربازده است.
بذر کدو، با توجه به تنوع مصرف و ارزش غذایی بالا، یک محصول استراتژیک در بخش کشاورزی و غذایی محسوب می‌شود و توسعه ارقام هیبرید مقاوم و بومی‌سازی شده، می‌تواند جایگاه این محصول را در سبد غذایی و اقتصادی کشور تقویت کند.
