چه عواملی میزان برداشت آفتابگردان شما را تعیین میکنند؟
شاخصهای عملکرد آفتابگردان در واحد سطح (هکتار) به چند دسته اصلی شامل شاخصهای تولیدی، اجزای عملکرد و شاخصهای فیزیولوژیک تقسیم میشوند. در ایران، این شاخصها بسته به نوع آفتابگردان (آجیلی یا روغنی) و شرایط کشت (آبی یا دیم) متفاوت است.
۱. شاخصهای اصلی تولید (تناژ در هکتار)
این شاخصها نشاندهنده خروجی نهایی مزرعه هستند:
عملکرد دانه (Seed Yield): متوسط برداشت در ایران برای ارقام آبی معمولاً بین ۲ تا ۳.۵ تن در هکتار است. در شرایط ایدهآل و با ارقام اصلاح شده، این عدد به بیش از ۴ تن نیز میرسد. در کشت دیم، این مقدار کمتر و حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم در هکتار برآورد میشود.
عملکرد روغن (Oil Yield): برای ارقام روغنی، میزان روغن دانه معمولاً بین ۴۰ تا ۵۰ درصد است. بنابراین عملکرد روغن حدود ۱ تا ۱.۵ تن در هکتار در نظر گرفته میشود.
۲. اجزای عملکرد (فرمول محاسبه)
عملکرد نهایی از ضرب سه فاکتور اصلی زیر به دست میآید:
$$\text{Yield} = \text{Plants per Hectare} \times \text{Seeds per Head} \times \text{1000-Seed Weight}$$
تعداد بوته در هکتار: تراکم مطلوب معمولاً بین ۵۰,۰۰۰ تا ۷۰,۰۰۰ بوته در هکتار است.
تعداد دانه در طبق (طبق): در ارقام تجاری معمولاً ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ دانه در هر گل (طبق) وجود دارد.
وزن هزار دانه: این شاخص نشاندهنده پر بودن دانههاست. برای ارقام روغنی حدود ۵۰ تا ۸۰ گرم و برای ارقام آجیلی میتواند تا ۱۰۰ گرم یا بیشتر باشد.
۳. شاخصهای فیزیولوژیک و ظاهری
این موارد بر کیفیت و سلامت محصول تأثیر میگذارند:
قطر طبق (Head Diameter): معمولاً بین ۱۵ تا ۲۵ سانتیمتر. قطر بیش از حد ممکن است باعث شکستن ساقه یا دیر خشک شدن طبق شود.
شاخص برداشت (Harvest Index): نسبت وزن دانه به کل وزن خشک گیاه. در آفتابگردان این عدد معمولاً بین ۰.۲۵ تا ۰.۳۵ است.
درصد پوکی: نشاندهنده دانههایی است که مغز نگرفتهاند. مدیریت آبیاری و حضور زنبور عسل برای گردهافشانی، این شاخص را بهبود میبخشد.
۴. عوامل کلیدی در بهبود عملکرد در ایران
| عامل | تأثیر بر عملکرد |
| نوع رقم | استفاده از هیبریدهای اصلاح شده پتانسیل تولید را تا ۳۰٪ افزایش میدهد. |
| آبیاری | آفتابگردان به تنش آبی در مرحله گلدهی و پر شدن دانه بسیار حساس است. |
| تغذیه (کوددهی) | مصرف متعادل نیتروژن، فسفر و بهویژه بور (برای جلوگیری از پوکی دانه) ضروری است. |
| تاریخ کاشت | کاشت بهموقع برای فرار از گرمای شدید مردادماه در زمان گردهافشانی حیاتی است. |
نکته مهم: در مناطقی مانند خوی (قطب آفتابگردان آجیلی ایران)، تمرکز بیشتر بر شاخصهای ظاهری دانه (مانند قد کشیده و پر بودن) است، در حالی که در کشتهای صنعتی، میزان روغن اولویت اول است.
۱. شاخصهای اصلی تولید (تناژ در هکتار)
این شاخصها نشاندهنده خروجی نهایی مزرعه هستند:
عملکرد دانه (Seed Yield): متوسط برداشت در ایران برای ارقام آبی معمولاً بین ۲ تا ۳.۵ تن در هکتار است. در شرایط ایدهآل و با ارقام اصلاح شده، این عدد به بیش از ۴ تن نیز میرسد. در کشت دیم، این مقدار کمتر و حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلوگرم در هکتار برآورد میشود.
عملکرد روغن (Oil Yield): برای ارقام روغنی، میزان روغن دانه معمولاً بین ۴۰ تا ۵۰ درصد است. بنابراین عملکرد روغن حدود ۱ تا ۱.۵ تن در هکتار در نظر گرفته میشود.
۲. اجزای عملکرد (فرمول محاسبه)
عملکرد نهایی از ضرب سه فاکتور اصلی زیر به دست میآید:
$$\text{Yield} = \text{Plants per Hectare} \times \text{Seeds per Head} \times \text{1000-Seed Weight}$$
تعداد بوته در هکتار: تراکم مطلوب معمولاً بین ۵۰,۰۰۰ تا ۷۰,۰۰۰ بوته در هکتار است.
تعداد دانه در طبق (طبق): در ارقام تجاری معمولاً ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ دانه در هر گل (طبق) وجود دارد.
وزن هزار دانه: این شاخص نشاندهنده پر بودن دانههاست. برای ارقام روغنی حدود ۵۰ تا ۸۰ گرم و برای ارقام آجیلی میتواند تا ۱۰۰ گرم یا بیشتر باشد.
۳. شاخصهای فیزیولوژیک و ظاهری
این موارد بر کیفیت و سلامت محصول تأثیر میگذارند:
قطر طبق (Head Diameter): معمولاً بین ۱۵ تا ۲۵ سانتیمتر. قطر بیش از حد ممکن است باعث شکستن ساقه یا دیر خشک شدن طبق شود.
شاخص برداشت (Harvest Index): نسبت وزن دانه به کل وزن خشک گیاه. در آفتابگردان این عدد معمولاً بین ۰.۲۵ تا ۰.۳۵ است.
درصد پوکی: نشاندهنده دانههایی است که مغز نگرفتهاند. مدیریت آبیاری و حضور زنبور عسل برای گردهافشانی، این شاخص را بهبود میبخشد.
۴. عوامل کلیدی در بهبود عملکرد در ایران
عامل تأثیر بر عملکرد نوع رقم استفاده از هیبریدهای اصلاح شده (مانند آذرگل، قاسم) پتانسیل تولید را تا ۳۰٪ افزایش میدهد. آبیاری آفتابگردان به تنش آبی در مرحله گلدهی و پر شدن دانه بسیار حساس است. تغذیه (کوددهی) مصرف متعادل نیتروژن، فسفر و بهویژه بور (برای جلوگیری از پوکی دانه) ضروری است. تاریخ کاشت کاشت بهموقع برای فرار از گرمای شدید مردادماه در زمان گردهافشانی حیاتی است. نکته مهم: در مناطقی مانند خوی (قطب آفتابگردان آجیلی ایران)، تمرکز بیشتر بر شاخصهای ظاهری دانه (مانند قد کشیده و پر بودن) است، در حالی که در کشتهای صنعتی، میزان روغن اولویت اول است.
جدول شاخصهای هدف در عملکرد آفتابگردان (رقم روغنی هیبرید)
شاخص عملکردی کشت آبی (ایدهآل/مدرن) کشت آبی (متوسط/سنتی) کشت دیم (مناطق پرباران) عملکرد دانه (تن در هکتار) ۳.۵ تا ۵ تن ۲ تا ۳ تن ۰.۸ تا ۱.۵ تن تراکم بوته (در هکتار) ۶۰,۰۰۰ تا ۷۰,۰۰۰ ۵۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ ۳۰,۰۰۰ تا ۴۰,۰۰۰ وزن هزار دانه (گرم) ۷۰ تا ۹۰ گرم ۶۰ تا ۷۰ گرم ۴۰ تا ۶۰ گرم تعداد دانه در طبق ۱,۵۰۰ تا ۲,۵۰۰ دانه ۱,۰۰۰ تا ۱,۵۰۰ دانه ۵۰۰ تا ۸۰۰ دانه درصد روغن دانه ۴۴ تا ۵۰ درصد ۴۰ تا ۴۴ درصد ۳۸ تا ۴۲ درصد درصد پوکی دانه کمتر از ۵٪ ۵ تا ۱۵٪ ۱۵ تا ۲۵٪ تفاوت ارقام آجیلی و روغنی در شاخصها:
اگر هدف شما آفتابگردان آجیلی (مانند ارقام شمشیری یا دورسفید) است، اعداد کمی تغییر میکنند:
تراکم: باید کمتر باشد (حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار بوته) تا دانهها درشتتر شوند.
وزن هزار دانه: هدف باید بالای ۱۰۰ تا ۱۲۰ گرم باشد.
تعداد دانه در طبق: معمولاً کمتر از ارقام روغنی است (حدود ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ دانه).
#بذر آفتابگردان#بذر کدو#بذر هیبرید آفتابگردان#میزان بذرکدو در هکتار# هیبرید کدو#کارخانه خشکبار#کارخانه فرآوری تخمه و خشکبار#کارخانه پوست گیری تخمه#کارخانه سورتینگ تخمه افتابگردان و کدو#میزان بذرآفتابگردان در هکتار#خرید بذرآفتابگردان#خرید بذر کدو#بهترین بذر آفتابگردان#انواع بذر آفتابگردان#بذر آفتابگردان خوی#تخمه آفتابگردان خوی#تخمه کدو خوی
