راهنمای کاشت بذر آفتابگردان آجیلی هیبرید
برای تضمین موفقیت در کشت آفتابگردان، توجه به جزئیات در مراحل آماده‌سازی زمین، کاشت، آبیاری و تغذیه حیاتی است.
۱. شرایط محیطی مورد نیاز
خاک: آفتابگردان در انواع خاک‌ها رشد می‌کند، اما بهترین عملکرد را در خاک‌های لومی حاصلخیز، عمیق و با زهکشی مناسب دارد. pH بهینه خاک بین $6.0$ تا $7.5$ است.
دما: گیاهی گرما دوست است. دمای مطلوب برای جوانه زنی 10 تا 12 درجه سانتی گراد است، اما دمای مطلوب برای رشد و نمو 20 تا 25 درجه سانتی گراد است.
نور: آفتابگردان به نور کامل خورشید (حداقل ۶ تا ۸ ساعت در روز) نیاز دارد.
۲. آماده‌سازی زمین و تاریخ کاشت
آماده‌سازی زمین (عملیات خاک‌ورزی):
در پاییز، شخم عمیق (۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر) برای زیر و رو کردن بقایای گیاهی و ذخیره رطوبت انجام می‌شود.
در بهار، دیسک‌زنی و لولر کشی برای صاف کردن سطح خاک، از بین بردن کلوخه‌ها و ایجاد بستر کاشت مناسب ضروری است.
تاریخ کاشت:
آفتابگردان باید پس از رفع خطر سرمای بهاره کاشته شود.
بهترین زمان در مناطق مختلف ایران معمولاً اواسط فروردین تا اواخر اردیبهشت است. تأخیر در کاشت، زمان گلدهی را به فصل گرم‌تر می‌اندازد و می‌تواند عملکرد را کاهش دهد.
۳. نحوه کاشت و تراکم بذر
| مورد | جزئیات توصیه شده |
| عمق کاشت | ۳ تا ۵ سانتی‌متر (در خاک‌های سبک‌تر، کمی عمیق‌تر) |
| فاصله ردیف‌ها | ۶۰ تا ۸۰ سانتی‌متر |
| فاصله بوته‌ها روی ردیف | ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر |
| تراکم بوته | ۴۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ بوته در هکتار (بسته به حاصلخیزی خاک) |
| نکته کلیدی | استفاده از ردیف‌کار پنوماتیک (بادی) برای حفظ دقت و تراکم یکنواخت کاشت حیاتی است. |
۴. مدیریت آبیاری (به ویژه در خوی)
آفتابگردان در طول دوره رشد به ۴ تا ۶ مرحله آبیاری حیاتی نیاز دارد:
آبیاری اول: بلافاصله بعد از کاشت (آب جوانه زنی).
آبیاری دوم: در مرحله ۶ تا ۸ برگی شدن گیاه (مرحله حساس به خشکی).
آبیاری سوم (حساس‌ترین): در مرحله تشکیل غنچه و شروع گلدهی.
آبیاری چهارم: در مرحله پر شدن دانه (شیری شدن).
آبیاری پنجم و ششم: بسته به شرایط آب و هوایی و برای پر شدن کامل دانه.
توجه: آفتابگردان به غرقاب شدن حساس است. بهترین روش، آبیاری قطره‌ای یا آبیاری شیاری سبک است.
۵. برنامه تغذیه و کوددهی
آفتابگردان به نیتروژن و پتاسیم بالایی نیاز دارد:
فسفر و پتاسیم (P و K):
این کودها باید قبل از کاشت و همزمان با عملیات شخم زیر خاک استفاده شوند.
نیتروژن (N):
نیتروژن باید به صورت سرک و طی دو تا سه مرحله اعمال شود.
مرحله اول سرک‌دهی (اوره یا سولفات آمونیوم) در مرحله ۶ تا ۸ برگی شدن و مرحله دوم قبل از ظهور غنچه است.
عناصر ریزمغذی:
عنصر بُر (Boron) برای گرده‌افشانی و پر شدن طبق بسیار حیاتی است. محلول‌پاشی بُر در مرحله غنچه‌دهی اکیداً توصیه می‌شود.
۶. کنترل علف‌های هرز، آفات و بیماری‌ها
کنترل علف‌های هرز: علف‌های هرز به خصوص در مراحل اولیه رشد (۴ تا ۶ برگی) بیشترین رقابت را با آفتابگردان دارند. استفاده از علف‌کش‌های پیش‌رویشی (قبل از سبز شدن) و پس‌رویشی (بعد از سبز شدن) بسیار مهم است.
آفات:
کرم‌های مفتولی، کرم طوقه بُر و آبدزدک: در اوایل فصل کشت و با استفاده از سموم گرانوله قبل از کاشت کنترل می‌شوند.
سنک و شته: با استفاده از سموم مناسب در صورت مشاهده.
بیماری‌ها:
زنگ و سفیدک داخلی: برای پیشگیری از آن‌ها، انتخاب بذرهای مقاوم و رعایت تناوب زراعی ضروری است.
۷. برداشت محصول
زمان برداشت: زمانی که پشت طبق آفتابگردان زرد مایل به قهوه‌ای شده باشد و حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد دانه‌ها کاملاً رسیده و رطوبت دانه به حدود ۱۲ تا ۱۵ درصد رسیده باشد.
روش برداشت: در کشت‌های بزرگ معمولاً از کمباین‌های مجهز به هد آفتابگردان استفاده می‌شود. در مقیاس کوچک‌تر، برداشت دستی انجام می‌گیرد.
